ماشینهای ساده وسایلی هستندکه بدون تتغییردرمقدارکار،انجام آن رااسان می کنندویا به تعریف دیگراینگونه وسایل انسان راقادرمی سازد که به کمک نیروی کم اجسام سنگین تری راجابجاکند مانند:اهرمها-قرقره ها-جرثقیل ها-چرخدنده هاو….
چون برای اثبات روابط اصلی ماشینهای ساده ؛ازتساوی کارصحبت می شودلذاابتدا کار راتعریف می کنیم:
تعریف کار:هرگاه نقطه اثرنیرویی تغییرمکان پیداکندگوییم کارانجام شده است بنابراین برای انجام کارنیازبه دوعامل نیرو(F)وتغییرمکان (S)می باشد
تعریف نیرو:نیروعاملی است که باعث حرکت ،تغییرحرکت ویاتغییرفرم دراجسام می گردد.
اجسام مختلف وقطعات ماشین آلات ممکن است درآن واحد تحت تاثیر نیروهای مختلفی قرارگیرندکه مقدار،امتدادجهت ونقطه اثرآنهاباهم متفاوت باشد.دراینگونه مواردازترکیب آنهانیروی معادلی بدست می آورندکه به تنهایی بتوانداثرهمه نیروها راداشته باشداین نیرورا نیروی برایند می نامند.
گشتاور: نیرویی که بخواهد قطعه ای راحول محوری بگردانددرآن قطعه تولیدگشتاورمی نماید.
باتوجه به اینکه مقدارکار(W)نیزازحاصلضرب مقدارنیرودرتغییرمکان بدست می آیدلذاگشتاور وکارمی توانندواحدمشترک N.M راداشته باشندولی بایستی توجه داشت که مقدارآنهادریک قطعه گردنده مساوی نمی باشد بعنوان مثال دردستگاه لنگی که بانیروی ثابتی می گرددگشتاورثابت مانده ولی مقدارکاربه نسبت مسافتی که نیروطی میکندتغییرمی یابد.
گیربکس ها که درزبان فارسی معادل آن “جعبه دنده “می باشد ماشینهایی هستندکه بعدازموتوریا سرراه وسایل صنعتی قرارمی گیرندو می توان باکم وزیادکردن نسبت توسط مکانیزم داخل گیربکس ،گشتاورموردنیازدستگاه رابدست آورد.
گیربکس ها به دودسته تولید می گردند ؛دسته اول گیربکس های کاهنده ودسته دوم گیربکس های افزاینده
دسته اول-گیربکسهای کاهنده:
این نوع گیربکسها بین محرک ومتحرک قرارمیگیرد و دورموردنیازراتأمین می کند ودرتیپ های مختلفی ساخته می شود
الف) گیربکس باچرخ دنده های ساده
ساده ترین سیستم درگیری دومحورموازی بااستفاده ازچرخ دنده های ساده امکانپذیر می باشدکه دنده کاملاً موازی درامتدادمحورشافت می باشدوبیشترین کاربردرادرگیربکس های خودرووگیربکس های ماشینهای ابزارمانند تراش وفرزوغیره رادارد.انتقال نیرودردنده های ساده بصورت سطح وخطی می باشداین نوع چرخ دنده هادرابعادمختلف بابالاترین کیفیت درشرکت سهنددورتولیدمی شود.
ب)گیربکس باچرخ دنده های هلیکال
این نوع چرخ دنده هاازدسته چرخ دنده های مارپیچ میباشند انتقال نیرودراین دنده هاباحرکت یک نقطه درامتدادسطح دنده انجام می شودکاربرداین نوع دنده هابه منتظورکاستن صداودرگیری نرم چرخ دنده هادرسیستم های مختلف انتقال نیروبکار میروندومیتوانند دردورهاوتوانهای بالاتری نسبت به دنده های ساده استفاده شوند.
این گیربکس هادرتیپ های سری GHP -سریRAP-سری S1…..4یاگیربکس های هلیکال دنده مورب بابهره گیری ازدستگاههای سنگ پروفیل دنده باکیفیت بسیاربالادرشرکت سهنددورتولیدمی شود.
ج)گیربکس باچرخ دنده های جناغی
بمنظورکاستن نیروی محوری اعمال روی شفت دنده هاوچرخ دنده های هلیکال وهمچنین افزایش میزان گشتاورانتقال یافته ،دنده های هلیکال بصورت متقابل به عنوان جناغی بکارمی روند.این نوع دنده هادرگیربکسه ای کاهنده پرقدرت مانندآسیاب های سیمان –ورودی خط فولادوامثال آن بیشترین کاربردرادارندگیربکسهای فوق درشرکت سهنددوربادقت وکیفیت بسیاربالاتولیدمی گردد.
د)گیربکس باچرخ دنده های حلزونی
درحالاتی که میزان کاهش سرعت بالابوده وهمچنین فضامحدودومی باشدودومحور ورودوخروج دریک امتداد نباشدازگیربکس های حلزونی VF ویامرکب VF/VF که ازچرخ دنده حلزون وپیچ حلزون استفاده می گرددوشرکت سهنددوربزرگترین تولیکننده این نوع گیربکس ها درکشورمی باشد.
ﻫ )گیربکس باچرخ دنده اسپیرال (مخروطی پیچ)
درگیربکسهایی که به منظورانتقال نیرودرمحورها ،متعامدوغیرمتعامدومتنافرنیازبه سیستم درگیری دنده هادردوسطح مورب بوده که توسط چرخ دندههای مخروطی مارپیچ (اسپیرال)وبادنده های هلیکال ترکیب شده تامین می گردداین نوع گیربکس هادرسری K1…4 وBHP وB1..4و گیربکس های مخروطی هلیکال توسط شرکت تولیدی سهنددورتولیدوبه بازارعرضه می گردد.
-یاداوری می شودکه چرخ دنده های مخروطی اسیرال بادستگاه مخصوص وبالپینگ دنده درشرکت سهنددورتولیدمی گردد.
و)گیربکس باچرخ دنده های خورشیدی
امروزه درصنایع سبک وسنگین برای کاهش ویاافزایش دوردرصورت بالابودن نسبت تبدیل وتوان های بسیاربالادرفضاهای محدودوراندمان بالای گیربکس ،ازاین نوع چرخ دنده هااستفاده می شوند.چرخ دنده های خورشیدی باقابلیت استفاده دردورهای بالا وتوان های بالایکی ازپرکارترین چرخ دنده هادرصنایع نوین معرفی شده اند این نوع گیربکس هاهمراه بانوع چرخ دنده هانیزدرشرکت سهنددوربصورت تک استیج ویاچنداستیج طراحی وتولیدمیگردد.
ز)گیربکس فن برجهای خنک کن (کولینک تاور)
درصنایعی که می بایست ازفن های خنک کن آب مصرفی وکاهش حرارت چرخه تولیدانرژی استفاده کردبه منظورتأمین دورلازم جهت خنک کنندگی کافی ازگیربکس های مخصوصی به نام گیربکس های فن برجهای خنک کن (کولینگ تاور)استفاده می شودوشرکت تولیدی سهنددوریکی ازطراحان وسازندگان اصلی گیربکس های کولینگ تاوردرکشورمی باشد.
دسته دوم –گیربکس های افزاینده:
درصنایع کشوربخصوص صنایع نیروگاهی وصنایع پالایشگاهی وصنایع پتروشیمی وغیره نیازبه گیربکس های پردوربالا می باشدکه آنهاگیربکس های افزاینده نامیده می شوندواین شرکت فعالیت های گسترده ای دراین زمینه داشته که تولیدات آن کاملا قابل رقابت بامشابه خارجی خودمی باشد.